چکیده

میراث فرهنگی هر کشور،یکی از اساسی ترین ارکان تحکیم هویت، ایجاد خلاقیت وخودباوری ملی است که به واسطة آن می‌توان تمدن، آداب وسنن،شیوه‌های تجاری و اقتصادی و نهایتاً روند تحول، سیر تکوین و تکامل انسان را در طول تاریخ مورد شناسایی و تحلیل قرار داد. لذا در وهلة اول بدلائل علمی،مذهبی و فلسفی و پس ازآن بدلیل مزایای اقتصادی در صنعت توریسم، حفاظت از این آثار امری ضروری بوده ودر این راستا وضع قوانین،برنامه ریزی متناسب و حرکت صحیح برای ساختن حال و آینده‌ای متکی بر تجارب تاریخی ضرورتی اجتناب ناپذیر تلقی می‌گردد.

بدین ترتیب فراهم نمودن شناختی دقیق از وضع قانونی موجود در امور مربوط به میراث فرهنگی و تلاش برای جستجوی سیاستهایی مناسب تر برای آینده، هدفی است که در این تحقیق تعقیب می‌گردد.

با عنایت به شرح ارائه شده، تحقیق حاضر مشتمل بر سه بخش می‌باشد که بخش اول در راستای آشنایی با موضوع، به بررسی مفاهیم مربوط به میراث فرهنگی،مبانی حمایت ازآن و تاریخچه حمایت از میراث فرهنگی در حقوق بین الملل و ایران اختصاص دارد.

در بخش دوم به بررسی جایگاه میراث فرهنگی درقوانین و مصوبات کشور پرداخته ودر این مباحث کاستی‌ها و چالش های قانونی موجود در ایران مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.

مقدمه

الف ـ طرح موضوع:

میراث فرهنگ هر کشور، یکی از اساسی‌ترین ارکان تحکیم هویت، ایجاد خلاقیت و خودباوری ملی است. پژوهش در زمینه‌های مختلف آن موجب روشن شدن ابهامات تاریخی، شناخت ارزش‌های حاصل از حیات طولانی جامعه و تسری ارزش‌های اصیل نهفته در میراث فرهنگی، به حیات امروزین جامعه می‌شود و بالقوه قادر به تعیین مرزهای فرهنگی جوامع بشری بوده و حداقل یکی از عوامل اصلی بازشناسی ملت‌ها و کشورها از یکدیگر است.

هنر و فرهنگ ایرانی به دلیل ویژگی‌های خاص آن و موقعیت ژئوپلتیک کشور، همواره در هنر و فرهنگ جهان معاصر خود تأثیری شایسته و به سزا داشته است که امروزه می‌تواند از جمله زمینه‌های مساعد همکاری‌های بین‌المللی باشد.

هزاران محوطه باستان‌شناسی به جا مانده از دوره‌های مختلف پیش از تاریخ و تاریخی، ده‌ها شهر زنده و فعال که دارای هسته مرکزی یا بافت تاریخی ارزشمند می‌باشند، هزاران بنا و مجموعه تاریخی واجد ارزش‌های نفیس فرهنگی ـ تاریخی و صدها هزار قطعه اثر منقول تاریخی موجود در موزه‌ها، هنرهای اصیل سنتی با ریشه‌های چند صد ساله در تاریخ و فرهنگ این ملت و جامعه ای با آداب و سنن منحصر به فرد ، یادگارهای گرانقدر تمدن و فرهنگ غنی، اصیل و بی‌نظیر ایران است.

سرمایه عظیم معنوی و فرهنگی ناشی از این تاریخ و تمدن بی‌نظیر که ممالکت مختلف از آن الهام گرفته‌اند، توجهی جدی، درخور، عمیق و همه‌جانبه را می‌طلبد.

اهمیت فوق‌‌العاده توجه به پژوهش. حفاظت، احیاء و معرفی میراث فرهنگی در تبیین، تحکیم و اقتدار فرهنگ خودی، با توجه به گستردگی و تنوع کیفی و کمی موضوعات، به نحوی است که پرداختن دقیق و درخور را از عهده دستگاه‌های اجرائی مکلف، خارج ساخته و آن را وظیفه‌ای ملی و همگانی جلوه می‌دهد.

اما رابطه علم حقوق با میراث فرهنگی، رابطه‌ای یکسویه نیست بلکه توجه به مفاهیم و ارزش‌های نهفته در میراث فرهنگی که حاصل حیات طولانی ملتی در طول تاریخ است، نشان می‌دهد که در طول تاریخ، زندگی هر نسلی متناسب با شرایط زمان و مکان، تجارب نسل‌های پیشین را دریافت و تکمیل کرده یا عیناً و یا به صورتی متکاملتر در حیات جاری خود جریان داده است. از این رو در حقیقت در حیطه حقوق عرفی، وظیفه قانونگذار کشف سیر تحولات روابط اجتماعی و قانونمند ساختن آن است.

دقت در رعایت عوامل مذکور در تقنین قوانین، امکان قبول و پذیرش آن را از سوی جامعه و در نهایت شرایط اجرای صحیح آن را فراهم می‌آورد. قوانینی که با طی همه تشریفات قانونی به تصویب رسیده‌اند ولی در مرحله اجراء متروک مانده‌اند، حداقل یکی از عوامل عدم اجرای آن، عدم انطباق آن با ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی جامعه بوده است.

توجه جدی به اهمیت فوق‌العاده تجارب تاریخی، آداب، سنن، عرف و باورهای جامعه در وضع قوانین و برنامه‌ریزی متناسب برای حرکت صحیح و دقیق برای ساختن حال و آینده‌ای متکی بر تجارب تاریخی، ضروری و حتمی به نظر می‌رسد.

بدیهی است بررسی تجارب تاریخی کشور، در امر سازماندهی فعالیت‌های مربوط به میراث فرهنگی در قالب تشکیلات اداری و قوانین ناظر به وجوه گوناگون فعالیت‌های مربوط به آن، می‌تواند در تبیین وظایف متقابل دولت و مردم در قبال این «ودیعه ملی» و همچنین اصلاح رو‌ش‌ها و قوانین مؤثر واقع شود.

ب ـ اهداف و فرضیات

هدف اصلی این تحقیق هموار نمودن راه برای وضع سیاست‌های مناسب‌تری برای میراث فرهنگی در ایران و جهان است. اصولاً سیاست‌ها برای انتقال از وضع موجود به وضع مطلوب تنظیم می‌گردند. لذا در وضع هر سیاستی، شناخت وضع موجود و جهت‌گیری‌ها برای نیل به وضع مطلوب (موردنظر) ضرورت دارد. از اینروست که سیاست‌های میراث فرهنگی در ایران وقتی واقع‌گرایانه و قابل اجرا خواهد بود که ؛ اولاً بر شناختی تحلیلی از وضع موجود متکی بوده و ثانیاً‌ نوع ارزیابی و انتظاراتی را که نظام ارزشی جامعه از آثار تاریخی خود دارد مورد توجه قرار داده باشد.  بدین ترتیب طرح پژوهشی حاضر بر پایه این فرض که مجموعه ضوابط موجود در ایران در جهت حمایت و حفاظت از میراث فرهنگی ناکافی بوده و دارای نواقصی است که با توجه به رشد روز افزون عوامل خطرزا و تهدید کننده میراث فرهنگی، پاسخگوی نیازهای امروز نمی‌باشد، شکل گرفته است.

در صحنه بین‌المللی نیز فقدان انسجام و اتحاد بین‌المللی در جهت لازم‌الاجرا کردن تمهیدات بین‌المللی حفاظت از میراث فرهنگی کاملاً‌ محسوس است.

فهرست مطالب

عنوان      صفحه

مقدمه   الف) طرح موضوع

ب) اهداف و فرضیات

ج) روش تحقیق

بخش اول: مفاهیم، مبانی و تاریخچه حقوق میراث فرهنگی

فصل اول: مفاهیم و مبانی ……………………………………………………………………………………………………….. ۲

مبحث اول: مفاهیم …………………………………………………………………………………………………………………… ۲

۱ـ مفهوم فیلولوژیک (زبان شناسانه) …………………………………………………………………………….. ۲

۲ـ میراث فرهنگی به مفهوم عام …………………………………………………………………………………….. ۴

۳ـ میراث فرهنگی به مفهوم خاص (میراث فرهنگی معنوی) …………………………………………… ۸

۴ـ تعریف میراث فرهنگی در قوانین ایران ……………………………………………………………………… ۱۱

۵ـ تعریف میراث فرهنگی در کنوانسیون‌های بین‌المللی ………………………………………………… ۱۳

مبحث دوم: مبانی ……………………………………………………………………………………………………………………. ۱۸

۱ـ مبانی ارزشی …………………………………………………………………………………………………………….. ۱۸

۲ـ مبانی قانونی ……………………………………………………………………………………………………………… ۲۴

۳ـ مبانی حفظ، پژوهش و معرفی میراث فرهنگی …………………………………………………………… ۲۶

فصل دوم: تاریخچه ………………………………………………………………………………………………………………….. ۳۱

مبحث اول: تاریخچه حمایت از میراث فرهنگی در حقوق بین‌المللی ……………………………….. ۳۱

۱ـ پیشینه قراردادی ……………………………………………………………………………………………………….. ۳۱

۲ـ پیشینه سازمانی ………………………………………………………………………………………………………… ۳۶

مبحث دوم: تاریخچه حمایت از میراث فرهنگی در حقوق ایران ………………………………………. ۴۱

۱ـ حمایت از میراث فرهنگی در ایران قبل از انقلاب اسلامی ………………………………………….. ۴۱

۲ـ حمایت از میراث فرهنگی در ایران پس از انقلاب اسلامی …………………………………………. ۵۰

بخش دوم: حمایت از میراث فرهنگی در حقوق ایران

فصل اول: میراث فرهنگی در قوانین و مقررات ایران ……………………………………………………………… ۶۱

مبحث اول: میراث فرهنگی در قوانین بنیادی …………………………………………………………………….. ۶۱

۱ـ میراث فرهنگی در قانون اساسی ……………………………………………………………………………….. ۶۱

۲ـ میراث فرهنگی در قانون برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی …………………….. ۶۵

۳ـ میراث فرهنگی در قوانین شهری ……………………………………………………………………………….. ۶۸

۴ـ میراث فرهنگی در قوانین و مقررات مالی …………………………………………………………………. ۷۵

مبحث دوم: ضوابط حفاظتی ناظر بر میراث فرهنگی ……………………………………………………….. ۸۱

۱ـ حفاری ……………………………………………………………………………………………………………………….. ۸۲

۲ـ ورود و صدور ………………………………………………………………………………………………………….. ۸۷

۳ـ خرید و فروش …………………………………………………………………………………………………………… ۹۲

فصل دوم: حمایت دولت از میراث فرهنگی ……………………………………………………………………………… ۹۷

مبحث اول: سازمان‌های حامی ……………………………………………………………………………………………….. ۹۷

۱ـ سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ………………………………………………………………………… ۹۸

۲ـ  پژوهشگاه میراث فرهنگی ……………………………………………………………………………………….. ۱۰۱

۳ـ مرکز آموزش عالی ………………………………………………………………………………………………….. ۱۰۳

۴ـ انجمن‌های میراث فرهنگی ………………………………………………………………………………………….. ۱۰۵

مبحث دوم: ثبت میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ……………………………………………………….. ۱۰۷

۱ـ ثبت آثار غیر منقول …………………………………………………………………………………………………… ۱۰۸

۲ـ ثبت آثار منقول ………………………………………………………………………………………………………….. ۱۱۴

مبحث سوم: پیوستن به معاهدات و سازمان‌های بین‌المللی …………………………………………….. ۱۱۷

۱ـ الحاق به معاهدات بین المللی …………………………………………………………………………………….. ۱۱۷

۲ـ عضویت در سازمان‌های بین‌الملی…………………………………………………………………………….. ۱۲۰

بخش سوم: حمایت از میراث فرهنگی در حقوق بین‌المللی

فصل اول: معاهدات بین‌المللی …………………………………………………………………………………………………. ۱۲۳

مبحث اول: کنوانسیون حمایت از اموال فرهنگی در زمان مخاصمات مسلحانه (۱۹۵۴ یونسکو) ۱۲۳

۱ـ موضوع و دامنة شمول …………………………………………………………………………………………….. ۱۲۳

۲ـ روش‌های حمایت از اموال فرهنگی ……………………………………………………………………………. ۱۲۵

۳ـ قلمرو اجرایی کنوانسیون ………………………………………………………………………………………….. ۱۳۰

۴ـ تشکیل کمیته مشورتی ملی ………………………………………………………………………………………. ۱۳۳

مبحث دوم: کنوانسیون اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از ورود و صدور و انتقال مالکیت غیر قانونی اموال فرهنگی (۱۹۷۰)………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۳۴

۱ـ موضوع و دامنة شمول …………………………………………………………………………………………….. ۱۳۴

۲ـ مقررات شکلی و اجرایی…………………………………………………………………………………………….. ۱۳۶

۳- تعهدات دول عضو کنوانسیون………………………………………………………………………………….. ۱۳۸

مبحث سوم: کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان (۱۹۷۲) …………………… ۱۴۲

۱ـ موضوع و دامنة شمول …………………………………………………………………………………………….. ۱۴۲

۲ـ ابعاد حمایت از میراث فرهنگی……………………………………………………………………………………. ۱۴۵

۳ـ مقررات شکلی و اجرایی ……………………………………………………………………………………………. ۱۵۰

فصل دوم: سازمان‌های بین‌المللی ………………………………………………………………………………………………… ۱۵۲

مبحث اول: شورای بین‌المللی موزه‌ها ( ایکوم) …………………………………………………………………. ۱۵۲

۱ـ تعریف و اهداف ………………………………………………………………………………………………………… ۱۵۲

۲ـ عضویت در ایکوم …………………………………………………………………………………………………….. ۱۵۴

۳ـ ارکان ایکوم ……………………………………………………………………………………………………………….. ۱۵۵

مبحث دوم: مرکز بین‌المللی مطالعه، مرمت و حفاظت از اموال فرهنگی (ایکروم)………….. ۱۶۳

۱ـ تعریف و اهداف ………………………………………………………………………………………………………… ۱۶۳

۲ـ عضویت در ایکروم …………………………………………………………………………………………………… ۱۶۳

۳ـ ارکان ایکروم …………………………………………………………………………………………………………….. ۱۶۴

مبحث سوم: شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌های فرهنگی (ایکوموس) ……………………… ۱۶۸

۱ـ تعریف و اهداف ………………………………………………………………………………………………………… ۱۶۸

۲ـ عضویت در ایکوموس ………………………………………………………………………………………………. ۱۶۹

۳ـ ارکان ایکوموس ………………………………………………………………………………………………………… ۱۷۰

نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………..

ضمائم…………………………………………………………………………………………………

کتابنامه ……………………………………………………………………………………………….

دانلود کنید